Rolzegel

Het uitpakken van de cadeautjes is eigenlijk het leukste moment van de verjaardag. Het cadeaupapier is meestal stevig vastgemaakt met plakband. En dat kunnen die kleine vingertjes maar met moeite losmaken. Blijft over scheuren en dat zorgt samen met de nieuwsgierigheid naar de inhoud van de verpakking voor verrassende emoties. Soms is het presentje zelf minder spannend dan de verpakking en dan lijkt de interesse snel verdwenen. Maar het cadeautje kan er ook zo aantrekkelijk en verrassend uitzien dat het meteen gebruikt moet worden. Bij zijn derde verjaardag was het de klei die alle aandacht opeiste. Potjes met gekleurde klei, uiteraard met kindvriendelijke kleurstoffen en niet schadelijk bij inname van kleine hoeveelheden. Daarbij een soort knoflookpers met verwisselbare kop waarmee vormpjes geperst kunnen worden. En een deegrol waarop figuurtjes waren aangebracht. Niet moeilijk voor te stellen hoe het er uit zou zien als de cilinder van de deegrol over een plak klei wordt gerold. Mijn kleinzoon vond het heerlijk om ogenblikkelijk te gaan kneden op de keukentafel. In de hompjes die hij als deeg plat drukte bleken de afdrukken van de groeven van het tafelblad te verschijnen. En toen de deegrol daar dan nog eens figuurtjes aan toevoegde was het totale effect de moeite waard om aan alle verjaardaggasten te laten zien.
Dat je plakjes klei goed kunt gebruiken voor inscripties wisten ook de inwoners van het tweestromenland Mesopotamië. Toen hun samenleving ingewikkelder werd ontstond de behoefte om transacties vast te leggen. Bijvoorbeeld hoeveel schapen, geiten of zakken graan men aan iemand geleverd had of nog tegemoet kon zien. Dat werd in plakjes rivierklei getekend. Aanvankelijk, men neemt aan zo rond 3500 jaar voor Chr., met symbolen voor schaap, geit of zak graan met daarbij de hoeveelheid. De symbolen voor de objecten werden in de loop van de tijd vervangen door tekens die wij nu kennen als het spijkerschrift; de wigvormige indrukken in de kleitabletten doen ons immers aan spijkers denken.
De hoeveelheden werden ook in het spijkerschrift weergegeven. Daarbij werden combinaties van twee symbooltjes gebruikt, een spijker en een klein winkelhaakje. Opeenvolgende getallen door telkens een spijkertje erbij. Tot tien, dat was een winkelhaakje. Dan weer telkens een spijkertje achter het winkelhaakje tot twintig, twee winkelhaakjes. Dan weer spijkertjes achter twee winkelhaakjes enzovoort. Tot zestig, dat was een soort grote spijker. Daarna begon men weer opnieuw. Voor 360 (dagen in een jaar) gebruikten de inwoners in het gebied tussen Eufraat en Tigris een cirkelvormig symbool. Zij hanteerden kennelijk het zestigtallig stelsel. Restanten daarvan gebruiken wij nog steeds in de tijdmeting. Immers een uur heeft 60 minuten en een minuut heeft 60 seconden. Een cirkel verdelen we in 360 graden.
Op een kleitablet konden dus aantallen staan die men moest leveren of die men te goed had. Maar hoe wist iemand of het wel echt was? Daartoe hanteerde men een soort handtekeningstempel. Dat was een cilindervormig hard voorwerp met daarop een kunstig versierd reliëf. Die rolde je over een verse kleitablet waardoor daarop jouw eigen handtekening kwam te staan. Die cilindertjes waren zo mooi bewerkt en van zulk duurzaam materiaal dat ze met een koordje als sieraad om de nek werden gedragen. Zoals veel later een zegelring in lak werd gedrukt zo rolden de Mesopotamiërs een zegel in klei als afdruk van hun identiteit.
Kleinzoon wil ook zijn unieke print maken door zo hard met zijn handje in de klei te drukken dat de lijnen binnen in zijn hand zichtbaar worden. Om dit moment niet te vergeten zou ik eigenlijk nu de klei moeten bakken, dacht ik. Maar ook zonder dat laat hij een onuitwisbare indruk achter.